سفره
میهمانی اهل بیت عصمت و طهارت (ع) آن قدر وسیع و با عظمت، و دریای بخشش و
جود و بزرگی این خاندان آن قدر پربرکت و تمام نشدنی است که همیشه راهی برای
نزدیک تر شدن و خدمت بیشتر به این بزرگواران باز است.
پژوهشگر فرهنگ
عامه مازندرانی در گفتگو با خبر نگار ما گفت:از ابتدا سفر برای شناخت دور و
اطراف نیاکانمان شکل گرفت اما پس از اجتماعی شدن انسان ها و شکل گیری
مدنیت در میان ادیان مختلف سفرهای مذهبی در میان مسلمانان و شیعیان که از
اهمیت ویژه ای برخوردار است در ادوار مختلف شکل گرفته است.
ارادت در معماری و زندگی
علی
حسن نژاد افزود:سفر به حج ،کربلا ،نجف، کاظمین و سفرهای داخل کشور که
سرآمد آن ها سفر به مشهد مقدس است به نوعی برای ایرانیان کم بضاعت حج فرعی
به حساب می آید.مردم مازندران که ارادت خاصی به امام هشتم دارند به دلایل
مختلفی مسافر مشهد الرضا می شوند . اوج ارادت مازنی ها به زیارت مرقد امام
هشتم علی بن موسی الرضا علیه السلام گل هشتم بوستان محمدی (ص) را می توان
در اشعار،آوازها،لالایی ها،شعرهای خواب،قصه ها،و آداب و رسوم کشاورزی دید.
این ارادت در معماری مردم تاثیر گذار بوده که خانه هایشان را رو به مشهد می
سازند. نام گذاری اسم رضا(ع) زیاد است نذر محصولات کشاورزی و دامداری
فراوان است آداب سفر نیز رنگ و بویی ویژه دارد .این آداب در تصمیم گیری پیش
از سفر ،هنگام سفر و پس از آن پر رنگ است.
وی اظهار کرد:این باور نیز
بین مردم مازندران وجود دارد که امام رضا(ع) باید زائر خود را بطلبد و این
طلب به شکل های مختلف مثل خواب،نذر و رفع مشکل نشان داده می شود.پس از طلب
ایجاد شوق و ذوق به دامن خانواده و همسایه ها کشیده می شود و گاه دامنه ی
روستا را در بر می گیرد.پس از شکل گیری محتوای سفر به تهیه ی وسایل سفر
کشیده می شود.قدیم وسایل سفر با چارویدارها،اشتران شکل می گرفت.بدون شک این
گونه سفرها بسیار سخت بوده است اما شوق زیارت سختی های سفر را آسان می
کرده است.
در بیابان گر به شوق کعبه کعبه خواهی زد قدم سرزنش ها گر کند خار مغیلان غم مخور
پژوهشگر
فرهنگ عامه مازندرانی خاطرنشان کرد: در حوزه ی دعا کردن حضور معنوی امام
رضا(ع) را در کشاورزی و به طور کلی در زندگی مردم پر رنگ می بینیم. موقع
کاشت برنج این دعا گفته می شود که انشاالله خرج زیارت امام رضا(ع) بوه یا
بعضی ها نذر می کنند که از همان اول بعد از درو و فروختن شالی به مشهد
بروند.
برداشت به عشق زیارت
حسن نژاد
افزود:کشاورز مازندرانی موقع رسیدن محصول برنج وقتی به سرکشی می رود و
مشاهده می کند دو خوشه برنج به همدیگر چسبیده اند به اصطلاح می گویند برنج
کلیمه یا گلیمه خورده است آن قسمت را درو نمی کنند خوشحالی قلبی خود را با
یا علی گفتن و صلوات فرستادن نشان می دهند.این موضوع را نشانه طلبیدن و
رفتن به مشهد می دانند این آداب و رسوم در جاهای مختلف مازندران متفاوت
است.
وی گفت :در نام گذاری بچه ها به ویژه برای پسران که در خانواده
ارادت خاص به امام رضا(ع) دیده می شود بچه را پدر بزرگ بغل می کند اسم رضا
بر وی نهاده می شود دست به دست می گردد و به نیت امام رضا(ع) وی را بوسیده و
آرزوی خادمی امام رضا(ع) را برای وی می کند.
پژوهشگر فرهنگ عامه
مازندرانی گفت:در زمینه ی آداب و رسوم مثل طلبیدن باران و ـآفتاب نیز حضور
معنوی امام رضا(ع) دیده می شود در رسم جمجمه خاتون که عروسکی ساخته شده
توسط کودکان است شعرهایی با نام امام رضا(ع) خوانده می شود.
حسن نژاد
تصریح کرد:این سال ها طبیعی است شکل سفر با قدیم تفاوت کرده است با وجود
مسافرت های هوایی،زمینی اما هنوز مازندرانی ها برای سفر به مشهد مقدس بی
تاب هستند و ذوق و شوق برای رفتن به پابوس امام هشتم باقی مانده است.اگر چه
شوق و ذوق سخت رسیدن لذت ببیشتری دارد.
وی از ایین های قدیم در
مازندران را چاووش خوانی هنگام رفتن و برگشتن از مشهد مقدس بیان کرد و
افزود:چاووش خوان ها خوش صداهایی هستند که هنوز می خوانند. در بدرقه و
استقبال از مسافران اماکن مذهبی چاووش خوان ها می خواندند شعرهای معنوی
شعرهایی در رنج و شوق و آرزو کردن برای کسانی حاجت سفر دارند در این سال ها
هنوز چاووش خوانی برگزار می شود.
آن که در مشهد می درخشد
این
پژوهشگر مازندرانی اظهار کرد:از دیگر آداب زائران مشهد مقدس آب ریختن پشت
مسافر است به معنای آن است که سفرت آسان باشد معمولا برای این آب صلوات می
فرستند و فوت می کنند کوزه تکی فیروزه ای رنگ شگون بهتری دارد که با رنگ
کاشی های مشهد هم خوانی دارد.اسپند دود کردن که نشانه سلامت سفر است از
دیگر رسومات زائران امام رضا(ع) بود که در هنگام سفر با اسپند دود کردن و
خواندن شعرهای اسپند که در آن اسم امام رضا(ع) هم هست زائر خود را بدرقه می
کردند. قرآن نشانه پشتیبانی سفر است که معمولا فرد سید یا روحانی قرآن را
بالای سر مسافر نگاه می داشت.آش پشت پا اوج محبت دیگران،همسایه ها نسبت به
زائر و مسافر است همیاری و همکاری و ارزوی سفری خوش در آش پشت پا وجود
دارد.
به گفته وی بیشترین حجم رد وبدل شدن سوغات میان مازندرانی ها به
ویژه در قدیم از سفر مشهد تهیه می شده است شرف دادن پارچه و خوراکی ها دور
حرم،حرمت خاصی به سوغاتی ها داده می شد و خیلی ها به این بخش توجه نشان می
دادند.
حسن نژاد اذعان کرد:به مازندران از قدیم طریق الرضا گفته می شود
اما متاسفانه این مسیر نه برای زائران آن امام بلکه برای گردشگران دیگر
محیط و فضای مناسبی ندارد.بدون شک سفر در این سال ها راحت تر شده است.شوق
سفر و خار مغیلان و لحظه شماری برای رسیدن این سال ها طبیعی است تغییر
یافته است.این سال ها بر پایی انواع و اقسام پاساژها و بازارها در مشهد و
نوع نگاه مسافر ها را تغییر داده است اما آن که در مشهد می درخشد است بهانه
و حلقه ی وصلی است که هنوز می تواند همه را به منبع لایزال الهی وصل کند.